Cameratoezicht op openbare plaatsen

Wilt u als gemeente de openbare orde handhaven met mobiel cameratoezicht? Zoals drones of camera’s die op een auto zijn bevestigd? Dat mag alleen incidenteel en tijdelijk bij een daadwerkelijke (dreigende) verstoring van de openbare orde. Bij aanhoudende overlast mag u dus geen mobiel cameratoezicht inzetten. 

Bovendien moet u voldoen aan alle voorwaarden die gelden voor regulier cameratoezicht. Mensen informeren over het mobiele cameratoezicht is daarbij extra belangrijk.

Voorwaarden (mobiel) cameratoezicht

Voor mobiel cameratoezicht gelden dezelfde voorwaarden als voor camera’s die op één plek staan. Dat betekent dat u eerst moet bepalen of de inzet van camera’s wel noodzakelijk is voor het doel dat u wilt bereiken. En of u dit doel niet met minder ingrijpende maatregelen kan bereiken. 
 
Ook moet de beveiliging van de persoonsgegevens die u op deze manier verwerkt op orde te zijn. Zodat de beelden niet in verkeerde handen terecht kunnen komen.
 
Voor de overige voorwaarden, zie: Onder welke voorwaarden mag een gemeente cameratoezicht inzetten?

Mensen informeren

Bij mobiel cameratoezicht kunnen er opnames worden gemaakt op plaatsen waar mensen dat niet verwachten en zonder dat zij dit merken. Een drone of een auto met camera kan daardoor een grotere inbreuk maken op hun privacy dan een statische camera.
 
Het is daarom bij mobiel cameratoezicht extra belangrijk dat u het publiek goed informeert over het cameratoezicht. Mensen moeten weten dat zij gefilmd kunnen worden.

Wilt u als gemeente camera’s ophangen in het voor het publiek toegankelijke deel van uw gemeentehuis? Met als doel uw eigendommen, bezoekers en personeel te beschermen? En wilt u deze camera’s langere tijd of structureel gebruiken? Dan moet u eerst een data protection impact assessment (DPIA) uitvoeren.

DPIA bij cameratoezicht

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft een lijst opgesteld met verwerkingen waarvoor een DPIA verplicht is.

Een van de genoemde verwerkingen is cameratoezicht. Het gaat dan om camera’s, webcams of drones die worden gebruikt voor grootschalige verwerkingen en/of stelselmatige monitoring van openbaar toegankelijke ruimten.

Cameratoezicht in gemeentehuis

Wanneer u als gemeente camera’s wilt ophangen in uw gemeentehuis, verwerkt u waarschijnlijk op grote schaal persoonsgegevens.

Bovendien zal uw cameratoezicht al snel neerkomen op stelselmatige monitoring. Hiervan is sprake als u de camera’s structureel of gedurende een langere periode inzet.

Tot slot is het voor het publiek toegankelijke deel van een gemeentehuis een openbaar toegankelijke ruimte. Mensen zijn namelijk in het algemeen vrij om hier in en uit te lopen.

Cameratoezicht op werkplek

Let op: wilt u als gemeente (ook) cameratoezicht inzetten op de werkplekken van uw medewerkers? Ook dan moet u eerst een DPIA uitvoeren. Voor meer informatie, zie: Cameratoezicht op de werkplek.

Het observeren van mensen via camera’s in reclamezuilen mag alleen onder bepaalde voorwaarden.

Beeldscherm-exploitanten gebruiken camera’s in reclamezuilen om bijvoorbeeld mensen te tellen of om advertenties af te stemmen op kenmerken van de voorbijganger.

Verwerking persoonsgegevens

Als camera's worden gebruikt voor observatie in digitale billboards, zal meestal sprake zijn van een verwerking van persoonsgegevens, aangezien personen vaak herkenbaar in beeld worden gebracht.

Het is bijna nooit zo dat bij cameratoezicht geen persoonsgegevens worden verwerkt. Dat is alleen het geval wanneer de camera heel lage kwaliteit infraroodbeelden maakt, waarmee het absoluut niet mogelijk is om mensen herkenbaar in beeld te brengen. In dat geval kunnen de camera’s alleen mensen ‘tellen’.

Als mensen herkenbaar in beeld komen, is er sprake van een verwerking van persoonsgegevens. Dat betekent dat de AVG van toepassing is. Dat is zeker het geval wanneer camera’s speciaal de kenmerken van de voorbijganger registreren, om bijvoorbeeld iemand die een bril draagt een passende advertentie te laten zien.

Toestemming

De beeldscherm-exploitant moet een grondslag hebben om persoonsgegevens te mogen verwerken. Uitzonderingen daargelaten, is de grondslag ‘toestemming’ de meest kansrijke grondslag volgens de normuitleg van de AP.

Die toestemming moet vrij gegeven worden en specifiek zijn. Het moet duidelijk zijn voor welke gegevens iemand toestemming geeft en voor welk specifieke doel de gegevens worden gebruikt door de adverteerder.

Een beeldscherm-exploitant kan dit bijvoorbeeld doen door een voorbijganger via een tussenstap met een QR-code of een app toestemming te vragen waarna de camera pas inschakelt.

Normuitleg

De AP heeft in een brief aan de branche de regels in de privacywetgeving voor het verwerken van persoonsgegevens via camera’s in reclamezuilen uitgelegd. De branche kan met deze normuitleg kijken of hun manier van werken voldoet aan de eisen of dat ze deze moet aanpassen.

Ja, dat kan. Maar een private partij die werkt in de openbare ruimte, niet zijnde in privaat eigendom, zal zich niet snel de grondslag gerechtvaardigd belang kunnen hebben.

Bij de gegevensverwerking door reclamezuilen met camera’s in de openbare ruimte gaat het bijvoorbeeld niet om het beschermen van het private eigendom. Als dat wel het geval is, zou nagegaan kunnen worden of een beroep op gerechtvaardigd belang aan de orde kan zijn.

U kunt voor de verwerking van persoonsgegevens via camera's in reclamezuilen vrijwel alleen een geslaagd beroep doen op de grondslag toestemming.

Als u persoonsgegevens verwerkt via camera's in reclamezuilen kunt u zich in theorie beroepen op de grondslag uitvoering overeenkomst. Bijvoorbeeld in het geval wanneer een betrokkene een app installeert met informatie over winkelvoorzieningen in een bepaald gebied.

De betrokkene moet dan via de app wel eerst toestemming geven om zijn of haar locatiegegevens te gebruiken. Daarbij moet het duidelijk zijn dat die gegevens verwerkt worden om gerichte aanbiedingen op de reclamezuil te tonen als de betrokkene daar langsloopt.

Dat kunt u als voorbijganger niet weten, maar dit mag niet zomaar. U moet toestemming geven voordat camera’s van reclamezuilen u in de openbare ruimte mogen filmen.

Die toestemming moet u vrij kunnen geven en specifiek zijn. De informatie die u krijgt moet helder en begrijpelijk zijn. Het moet duidelijk zijn voor welke gegevens je toestemming geeft en voor welk specifieke doel de gegevens worden gebruikt door de adverteerder.

Een beeldscherm-exploitant kan dit bijvoorbeeld doen door u via een QR-code of een app toestemming te vragen, waarna de camera pas inschakelt.