Privacyblog Aleid Wolfsen: Vrij

Door: Aleid Wolfsen

Mijn vakantie in eigen land zit erop en ik ben weer aan de slag. Ik voel me uitgerust en opgeladen. En hoewel het vooruitzicht op weer een lange periode van thuiswerken mij niet per se vrolijk stemt, ben ik weer bijzonder gemotiveerd en geïnspireerd aan het werk gegaan. Want nooit eerder werd er zo gelonkt naar uw persoonsgegevens als nu. Beseft u eigenlijk wel wat er op het spel staat?

Wie net als ik in Nederland is geboren, zou bijna vergeten dat echte vrijheid over veel grotere dingen gaat dan over vrij zijn om te kiezen of je thuis werkt of op kantoor.

Dat het gaat over echt vrij – en dus echt zelf en autonoom – kunnen beslissen over wat u zelf een zinvol leven vindt. En over vrij mee kunnen beslissen over wat u zelf een fatsoenlijke en rechtvaardige samenleving vindt.

Grondrechten beschermen die vrijheden. Grondrechten zoals het verbod op discriminatie, het recht om te zeggen wat we vinden, om politiek actief te zijn, om te geloven wat we willen en dat wat privé is, ook echt privé blijft.

Digitalisering en techniek geven vele mooie mogelijkheden, maar… geven feitelijk ook de mogelijkheid om mensen (weer) te volgen, te sturen, te beheersen. En als je je daar niet bewust van bent, kan dat zelfs heel ongemerkt. Dat kan ons terug brengen naar zeer onvrije tijden. Niet voor niets is daarom óók het recht op bescherming van persoonsgegevens opgenomen in onze Grondwet.

Privacy en persoonsgegevens

Wanneer het om de bescherming van persoonsgegevens gaat, hebben we het voor het gemak vaak over ‘privacy’. Op zich is daar niets mis mee, zo lang u maar wel beseft dat dit recht veel verder reikt dan het beschermen van uw ‘huiselijke vrijheden’.

Persoonsgegevens – zoals uw financiën, denkniveau, geaardheid, gezondheid en culturele achtergrond – zeggen heel veel over u en hoe u uw leven inricht. Het zijn dan ook bij uitstek gegevens waarmee zowel publieke als commerciële organisaties onderscheid kunnen maken tussen mensen.

En wanneer dat niet zorgvuldig gebeurt, kan dat grote gevolgen hebben voor de mensen die daar mee te maken hebben. Want bijvoorbeeld mensen in gelijke situaties gelijk behandelen, kun je onmogelijk los zien van persoonsgegevens.

Het recht op bescherming van onze persoonsgegevens loopt dus als een rode draad door ál onze grondrechten.

Onzichtbaar en sluipend

Maar ons recht op bescherming van persoonsgegevens, al die informatie over ons leven, is er niet alleen om de bekende vormen van ongelijkheid te weren, zoals discriminatie, uitsluiting en politieke onderdrukking. In onze moderne, gedigitaliseerde samenleving zien wij het principe van ongelijkheid in vele nieuwe gedaantes verschijnen. Vaak onzichtbaar en sluipend. En juist daarin schuilt het gevaar.

Doordat steeds meer in ons leven digitaliseert, staan uw gegevens in heel veel bestanden. Bij de bank, de dokter, de politie, de gemeente... noem maar op. Ook wordt veel wat u online leest, deelt, zoekt en koopt gevolgd door tientallen, soms zelf honderden, nieuwsgierige instanties en bedrijven. Die u vaak onbewust – bijvoorbeeld via cookies – toestemming heeft gegeven om u te volgen.

Uw profiel bepaalt ‘behandeling’

Organisaties kunnen de continue stroom van persoonlijke informatie gebruiken om uw gegevens – geheel automatisch en met de snelheid van het licht – te analyseren om u daarmee als persoon in een profiel te kunnen plaatsen.

Een profiel op basis waarvan zij beslissingen nemen. Bijvoorbeeld of ze u wel of niet die aanbieding sturen of als klant willen. Of u wel of niet het geld heeft om een hogere prijs te betalen. Of u wel of niet als mogelijke fraudeur wordt gezien. Uw profiel kan dus – zonder dat u dat altijd weet – leiden tot een andere ‘behandeling’.

Wist u bijvoorbeeld dat u niet alle zoekresultaten te zien krijgt die er zijn, maar slechts een selectie? Gebaseerd op wat de zoekmachine van u weet. En ja, dat kan heel relevant zijn, dat begrijp ik. Maar wat als het systeem vóór u gaat bepalen welk nieuws, welke aanbiedingen en welke informatie u te zien krijgt? En vooral welke niet? Wat doet dat met uw beeld van de wereld?

U kunt wat doen! 

Het goede nieuws is dat u gelukkig veel kunt doen om uw persoonsgegevens te beschermen. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van uw privacyrechten.

Zoals het recht om op te vragen welke persoonsgegevens een organisatie van u bijhoudt en uw recht om die gegevens te laten wissen. Het zijn immers uw gegevens. Op onze website vindt u meer informatie en handige voorbeeldbrieven.

Maar ook door goed op te letten vóórdat u een app installeert en door cookies op websites niet klakkeloos te accepteren. Door privacyverklaringen te checken, zodat u weet wat anderen met uw gegevens doen.

U zult verbaasd staan hoe vaak u dan leest dat uw gegevens worden gebruikt om een profiel van u te maken of om er geld aan te verdienen door uw data te verkopen.

Maak dan bewust de afweging of u het waard vindt om (deels) met uw persoonsgegevens te betalen. Zodat u zelf over uw gegevens gaat. En daarmee over úw vrijheid.

Aleid Wolfsen

Over de auteur

Aleid Wolfsen is in 2016 benoemd tot voorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Eerder was hij al verbonden aan de AP als lid van de raad van advies. Voor zijn benoeming tot voorzitter van de AP heeft Wolfsen zowel in de politiek gewerkt als binnen de rechterlijke macht. Sinds 2019 is Wolfsen ook vicevoorzitter van de European Data Protection Board (EDPB).
Alle blogs van Aleid Wolfsen
Vrouw kijkt omhoog