Zorgen om dataverzameling bij thuisonderwijs

23 april 2020

Thema's:

Gebruik van persoonsgegevens in het onderwijs

Veel ouders, docenten, leerlingen en studenten maken zich zorgen over persoonsgegevens die worden verzameld bij digitaal thuisonderwijs tijdens de coronacrisis. Zij vragen zich bijvoorbeeld af of de systemen die scholen gebruiken om te videobellen wel veilig zijn, of gegevens niet in verkeerde handen kunnen vallen en wat er precies met al die gegevens gebeurt. Dit blijkt uit de grote hoeveelheid signalen die de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) hierover ontvangt. De AP deelt deze zorgen en gaat daarom bij onderwijsinstellingen na of zij de privacy wel goed op orde hebben.

Thuisonderwijs tijdens corona

Nederland heeft ongeveer 2 miljoen leerlingen en studenten. Een groot deel van hen krijgt op dit moment thuis les via beeldbellen. Of maakt thuis tentamens of toetsen onder toezicht van een webcam.

Onderwijsinstellingen hebben hiervoor onder grote druk technische maatregelen moeten nemen. Zodat leerlingen en studenten ook tijdens de coronacrisis goed onderwijs krijgen.

Wat zeggen de gegevens?

Er is veel informatie te halen uit de beelden die bij beeldbellen en proctoring (digitaal surveilleren) worden verzonden naar onderwijsinstellingen of medestudenten.

Allereerst over hoe leerlingen of studenten presteren, hoe zij zich gedragen en hoe het is gesteld met hun concentratie. Maar bijvoorbeeld ook over religieuze uitingen of wat gezinsleden doen die in de achtergrond zichtbaar zijn.

In tegenstelling tot in de normale lespraktijk, kunnen deze observaties nu makkelijk worden opgeslagen en verspreid.

Let op bij digitaal surveilleren

Sommige onderwijsinstellingen maken gebruik van proctoring. Hierbij monitoren zij online leerlingen of studenten tijdens een toets of tentamen.

De leerlingen of studenten moeten bijvoorbeeld foto’s maken van de ruimte waar zij zijn. Verder kijkt de onderwijsinstelling mee op hun scherm, registreert deze toetsaanslagen en houdt deze via een of meerdere webcams hun gedrag in de gaten. Soms moet een leerling of student hier aparte software voor installeren.

Met een dergelijk systeem kan veel en gevoelige informatie worden verzameld en verwerkt. Daarom moeten onderwijsinstellingen zich afvragen of al deze gegevens daadwerkelijk noodzakelijk zijn. En of er geen andere manier is om examenfraude te bestrijden, die minder impact heeft op leerlingen en studenten.

Onderwijsinstelling verantwoordelijk

Als onderwijsinstellingen beeldbellen en/of proctoring gebruiken, zijn zij verantwoordelijk zijn voor de verwerking van persoonsgegevens. Dat bepaalt de privacywetgeving. Daarom moeten onderwijsinstellingen hoge eisen stellen aan de leveranciers van deze systemen.

Het systeem mag niet meer gegevens verwerken dan noodzakelijk en deze gegevens mogen niet langer worden bewaard dan noodzakelijk. Verder moeten onderwijsinstellingen hun leerlingen, studenten, docenten en de ouders van minderjarige kinderen informeren over hoe hun persoonsgegevens worden beschermd.

De AP heeft dit onderstreept richting de onderwijskoepels. Daarnaast gaat de AP bij onderwijsinstellingen na of zij voldoende werk maken van het beschermen van de privacy van hun leerlingen of studenten. Zij moeten aantonen hoe zij dit doen. Daarna bekijkt de AP of vervolgstappen nodig zijn.

Het is belangrijk deze check te doen. Leerlingen en studenten moeten er namelijk op kunnen vertrouwen dat hun onderwijsinstelling zorgvuldig met hun (gevoelige) informatie omspringt.

‘Geen ondergeschoven kind’

Katja Mur, bestuurslid van de AP: 'Alle leerlingen moeten zonder stempel kunnen opgroeien. Hun privacy is van groot belang en wordt extra beschermd in de privacywetgeving. Onveilige oplossingen kunnen risico’s opleveren voor de toekomst van leerlingen. Deze dataverwerking mag geen ondergeschoven kind van de coronacrisis worden. Wij wijzen onderwijsinstellingen er daarom op zorgvuldige keuzes te maken en ondersteunen hen hierin met een aantal tips.'

Update oktober 2020

De AP heeft het onderzoek afgerond. Op basis van het onderzoek heeft de AP de eerder gepubliceerde ‘tips voor videobellen en proctoring’ herzien en uitgebreid.

Zie verder: